Kontynuując wcześniejszą część artykułu nt. ewakuacji jako priorytetowym zadaniu ratowniczym, w obecnej skupimy się na przepisach prawnych, jakie zostały nakreślone w rozporządzeniach odpowiednich ministerstw.
Podstawowymi aktami prawnymi obowiązującymi na terenie RP oprócz konstytucji są ustawy. Poprzednie podejście do interpretacji wykazało, że choć zawierają one odpowiednie postanowienia, to jednak są napisane w sposób ogólnikowy i nie traktują systemów oświetlania awaryjnego zbyt szczegółowo. Zupełnie innym podejściem charakteryzują się kolejne dokumenty w hierarchii aktów prawnych – rozporządzenia odpowiednich ministrów, które tą tematyką zajmują się bardziej szczegółowo.
Do podstawowych rozporządzeń, jakie odnoszą się wprost do tematyki ewakuacji i związanego z tym oświetlenia jest Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. (Dz.U. z 2010 r., nr 109, poz. 719). Rozporządzenie to określa sposoby i warunki ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, zwanych dalej w swej treści „obiektami”. W myśl § 2. p. 1. instalacje oświetlenia ewakuacyjnego, systemy ostrzegawcze czy systemy sygnalizacji pożaru zalicza się do urządzeń przeciwpożarowych. Co ważne, w tym samym miejscu wymieniane są także urządzenia zabezpieczające przed wybuchem.
Widzimy więc, że systemy oświetlenia ewakuacyjnego, w szczególności w strefach zagrożonych wybuchem, są traktowane w sposób szczególny, gdyż jak wiemy, od ich kondycji będzie zależało to, jak sprawnie i szybko opuszczona zostanie zagrożona strefa.
W dalszej części rozporządzenia w § 3. p. 1. wskazuje się, że wszystkie urządzenia przeciwpożarowe w obiekcie powinny być wykonane zgodnie z projektem, a ten uzgodniony z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Warunkiem dopuszczenia takich rozwiązań jest przeprowadzenie prób i badań, które potwierdzą możliwość ich zastosowania.
Wielokrotnie przy symulacji doboru oświetlenia awaryjnego stosuje się specjalistyczne oprogramowanie komputerowe, które pozwala oszacować wymagany poziom natężenia światła oraz zweryfikować, czy w danym układzie może wystąpić olśnienie. Niestety w przypadku złożonych instalacji, które są poddawane modernizacjom lub wymianie technologii oświetlania z tradycyjnego na oświetlenie typu LED, wymagane są fizyczne testy w obiekcie z użyciem danego typu oprawy. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku instalacji, w obrębie których występuje bardzo dużo korytarzy, pomostów, podestów, galerii, schodów oraz drabin. Takie podejście pozwala na realne odczytanie parametrów, jakie panują na drogach ewakuacyjnych, także z uwzględnieniem warunków niekorzystnych, jak choćby skrajna temperatura. Przykładowo świetlówkowe źródła światła w temperaturze poniżej 0°C nie są w stanie zapewnić pełnego źródła światła i wraz ze spadkiem temperatury o jeden stopień tracą swe właściwości świetlne w sposób logarytmiczny.
Ministerstwo dbając o zapewnienie odpowiedniego i bezawaryjnego działania takich urządzeń, w punkcie 2 wprowadziło następujący zapis: „Urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice powinny być poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyj nym zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach dotyczących urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, w odnośnej dokumentacji techniczno-ruchowej oraz instrukcjach obsługi. Ponadto przeglądy i czynności konserwacyjne zostały także określone w czasie i nie powinny być wykonywane rzadziej niż raz na rok.” Jednak gdy instrukcja producenta zakłada inny okres badań, częstszy niż w rozporządzeniu, trzeba się do tego zastosować.
W przypadku opraw oświetlenia awaryjnego proces ten dodatkowo został zaostrzony przez inne rozporządzenia, które przywołano w załączniku postanowienia Polskiej Normy odnośnie do sprawdzania poprawności działania na wypadek awarii.
Dodatkowym szeroko rozpatrywanym aspektem jest sam proces ewakuacji i wymogów co do obiektu. W rozdziale 4, zatytułowanym Ewakuacja, w § 15. 1. ustala się, że z każdego miejsca w obiekcie, przeznaczonego do przebywania ludzi, zapewnia się odpowiednie warunki ewakuacji, umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczanie strefy zagrożonej lub objętej pożarem, a także zastosowanie technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego, w szczególności polegających na: zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) w pomieszczeniach i na drogach ewakuacyjnych wymienionych w przepisach techniczno-budowlanych (p. 5.).
W przypadku do budynków istniejących także może nastąpić potrzeba modernizacji instalacji oświetlania ewakuacyjnego. Występuje ona wtedy, gdy (§ 16. 1.) użytkowany budynek uznaje się za zagrażający życiu ludzi, kiedy występujące w nim warunki techniczne nie zapewniają możliwości poprawnej ewakuacji ludzi. (§ 16. 2.) Podstawą do stwierdzenia, że w budynku występują warunki techniczne zagrażające życiu ludzi może być: (p. 6.) brak wymaganego oświetlenia awaryjnego w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi albo na drodze ewakuacyjnej prowadzącej z tej strefy na zewnątrz budynku.
Jeszcze do niedawna obowiązywało Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 lipca 2009 zmieniające rozporządzenie w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz. U. nr 119 poz. 998), które zostało odwołane w chwili wejścia w życie nowej ustawy z sierpnia 2015 roku. Według § 2 projekt budowlany wymaga uzgodnienia pod względem ochrony w celu potwierdzenia zgodności zawartych w nim rozwiązań z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej.
Z kolei § 5. 1. wskazuje, że podstawę uzgodnienia stanowią dane zawarte w projekcie budowlanym określone i przedstawione przez projektanta, dotyczące warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu budowlanego, obejmujące w szczególności (p. 9.) warunki ewakuacji, oświetlenie awaryjne (ewakuacyjne i zapasowe) oraz przeszkodowe, (p. 11.), a dobór urządzeń przeciwpożarowych ma być dostosowany do wymagań wynikających z przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej i przyjętego scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru.
Zapis ten w skróconej formie przeniesiono do Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380, z późn. zm. 3), w której przyjął on postać: „Autorzy dokumentacji projektowej są obowiązani zapewnić jej zgodność z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej”, a następnie dodaje: „Wymagania ochrony przeciwpożarowej dotyczące obiektów budowlanych lub terenów mogą być w przypadkach określonych w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej spełnione w sposób inny niż określony w tych przepisach, jeżeli proponowane rozwiązania zamienne w stosunku do wymagań ochrony przeciwpożarowej ograniczają możliwość powstania pożaru, a w razie jego wystąpienia […] zapewniają możliwość ewakuacji ludzi lub ich uratowania w inny sposób; uwzględniają bezpieczeństwo ekip ratowniczych.”
Przeniesienie tych wymogów z aktu prawnego o niższej randze pokazuje, że z mocy ustawy zapisy te mają być bardziej ugruntowane podczas postępowania przy procesie projektowym i samego doboru sprzętu, który ma zapewnić bezpieczeństwo. Wprowadzenie stwierdzenia „spełnienie w sposób inny” daje dodatkowo autorowi dokumentacji projektowej pewne pole manewru, gdy ten stwierdzi, że proponowane rozwiązanie zamienne posłuży polepszeniu warunków ewakuacji.
Polska stała się jedynym krajem na starym kontynencie, w którym producenci opraw zostali zobligowani do uzyskania dopuszczeń potwierdzających.
